رزرو واتساپ
اینستاگرام
تلگرامدرد خیالی یا درد فانتوم
درد خیالی (درد فانتوم
یکی از مشکلات بیماران مبتلا به قطع عضو، درد خیالی یا درد فانتوم است. بیمار در عضوی که قطع شده و وجود ندارد، احساس درد می‌کند. در اینجا به توضیح این نوع درد و انواع درمان آن می‌پردازیم. در حال حاضر، آخرین روشها در بخش طب فیزیکی و توانبخشی بیمارستان فیروزگر برای درمان این بیماران انجام می‌شود.
تعریف: درد خیالی (درد فانتوم) به درک حس دردناک در بخشی از بدن اشاره می‌شود که پس از برداشت جراحی یا آسیب به آن قسمت از بدن رخ می‌دهد و سابقه درد به این موارد برمی‌گردد.
با اینکه به طور شایع بعد از قطع اندام رخ می‌دهد و شایع‌ترین علت آن می‌باشد، ولی بعد از برداشت بخش‌های دیگر بدن توسط جراحی مثل سینه، رکتوم، آلت تناسلی، بیضه، چشم، دندان و زبان یا ضایعه سیستم اعصاب مرکزی و محیطی هم دیده می‌شود.
تشخیص افتراقی آن با درد قسمت باقی‌مانده عضو قطع شده است که درد در باقی‌مانده اندام متعاقب قطع اندام می‌باشد. حس دیگری به نام حس خیالی نیز داریم که حس کردن عضوی است که دیگر وجود خارجی ندارد و این حس غیردردناک می‌باشد.
عوامل پیشرفت‌دهنده:
- مکانیسم‌های محیطی
- مکانیسم‌های نخاعی
- مکانیسم‌های مرکزی
- عوامل روحی روانی
با اینکه درد خیالی به‌طور عمومی در ظرف چند روز اول بعد از قطع عضو رخ می‌دهد، ولی می‌تواند چندین ماه یا چند سال طول بکشد تا ظاهر شود.
شیوع آن بین 40 تا 80 درصد گزارش شده است. درد خیالی در قطع مادرزادی و نبودن زودرس یک اندام در کودکان کمتر رخ می‌دهد.
عوامل عدم ارتباط:
- سن در بزرگسالان
- جنس
- سطح یا سمت قطع
- راست‌دست یا چپ‌دست بودن
- علت قطع عضو
در چندین مورد گزارش شده که شیوع و شدت درد ثابت باقی می‌ماند ولی دفعات و مدت حملات درد در طول زمان کاهش می‌یابد. درصدی از بیماران یک کاهش شدت درد را تجربه می‌کنند. درد خیالی به ناتوانی دائمی در بیش از 40 درصد افراد قطع عضو منجر می‌شود. درد خیالی که بیش از 6 ماه طول بکشد، مشکلات جدیدی برای درمان ایجاد می‌کند. ثابت شده که درد خیالی ارتباط قابل توجهی با درد باقی‌مانده اندام دارد. همین‌طور با این موارد مرتبط است:
- فعالیت فیزیکی
- شدت و طول مدت درد قبل از قطع
- Input مهلک حین عمل
- درد حاد پس از عمل جراحی
- قطع دو طرفه
- قطع اندام تحتانی
علائم: غالباً درد بلافاصله بعد از جراحی رخ می‌دهد. درد خیالی از لحاظ ماهیت ثابت نیست ولی تغییرات کیفیت آن در عرض سال‌ها رخ می‌دهد. درد خیالی معمولاً گذرا می‌باشد ولی بعضی از بیماران درد پایدار با دوره‌های تشدید را ذکر می‌کنند. طول مدت حملات بین ثانیه‌ها یا دقایق تا ساعت‌ها یا روزها می‌باشد. درد خیالی معمولاً در بخش‌های انتهایی اندام قطع شده و معمولاً در دست‌ها یا پاها محدود می‌شود. درد ممکن است به صورت گزگز، حالت نیشگون گرفتن، حالت فشاری، درد مبهم، سوزن سوزن شدن، حالت چاقو خوردن، تیر کشنده، درد ضربان‌دار دیده شود.
در بعضی موارد دیده می‌شود که بیمار عضو قطع شده را در وضعیت خاصی قرار می‌دهد یا بیمار اسپاسم‌هایی را در اندام حس می‌کند. شبیه کیفیت درد، شدت در بیماران از خفیف تا شدید متغیر می‌باشد.
عوامل شروع‌کننده یا بدترکننده درد خیالی:
- عوامل فیزیکی مثل آب و هوای بارانی، دفع مدفوع، سردی هوا، استفاده از پروتز، کاهش جریان خون، ادرار کردن، فشار به عضلات
- عوامل روحی مثل توجه
- محرک‌های روحی مثل اضطراب، استرس
درد خیالی با تغییر وضعیت بهبود نمی‌یابد.
معاینه فیزیکی: گاهی بیماران می‌توانند نقاط خاص تشخیصی روی اندام باقی‌مانده داشته باشند که نقاط شروع‌کننده درد خیالی می‌باشد. به این ترتیب اندام باقی‌مانده باید از لحاظ هر گونه منشا درد یا نواحی دردناک که باعث آغاز درد می‌گردد بررسی شود. اندام باقی‌مانده باید از لحاظ این موارد ارزیابی شود:
- نوروما (کلافه عصبی در انتهای عصب قطع شده)
- کیست
- وجود بورس (کیسه‌هایی که به‌طور طبیعی بین عضلات یا عضله و استخوان وجود دارند و تورم آن‌ها باعث ایجاد درد می‌شود)
- زواید استخوانی
- محل‌های تحت فشار بیش از حد
فاکتورهای دیگری که باید بررسی شوند:
- اعضای مصنوعی که به‌خوبی با اندام تطابق ندارند
- محرک‌های مکانیکی
مشکلات موضعی مثل هرنیاسیون دیسک یا بیماری نخاعی می‌تواند درد نوروپاتیک در اندام مربوطه بدهد. یک ارزیابی دقیق فیزیکی با توجه ویژه به معاینات نورولوژیک شامل بررسی عضلانی اسکلتی، قدرت و دامنه حرکتی و تون عضله باید جهت رد کردن دردهای نوروپاتیک مرکزی یا محیطی انجام شود.
درمان‌های درد خیالی:
- داروها: داروهای ضد درد، ضد افسردگی‌ها، و داروهای ضد تشنج می‌توانند به کاهش درد خیالی کمک کنند.
- فیزیوتراپی: تمرینات تقویتی و کششی می‌توانند به بهبود عملکرد عضلات و کاهش درد کمک کنند.
- تحریک عصبی: تحریک الکتریکی عصب‌ها می‌تواند به کاهش درد خیالی کمک کند.
- روان‌درمانی: مشاوره و روان‌درمانی می‌تواند به مدیریت استرس و اضطراب مرتبط با درد خیالی کمک کند.
- درمان‌های مکمل: طب سوزنی، ماساژ درمانی، و استفاده از گرما و سرما می‌توانند به کاهش درد و التهاب کمک کنند.
- آینه درمانی
در حال حاضر، آخرین روشها در بخش طب فیزیکی و توانبخشی بیمارستان فیروزگر برای درمان این بیماران انجام می‌شود. این روشها شامل استفاده از تکنیک‌های نوین و پیشرفته برای کاهش درد و بهبود کیفیت زندگی بیماران مبتلا به درد خیالی می‌باشد. یکی از این روشها انجام تحریکات مکرر مغزی است. در این روش بدون بیحسی و بیهوشی با قرار دادن یک دستگاه تحریک مغناطیسی برروی سر انجام می شود. هزینه این روش برای درد خیالی در حال حاضر توسط یک گروه خیریه پرداخت می شود.
مطالب مرتبط :
