یکی از مواردی که بطور مکرر بصورت نادرست تحت فیزیوتراپی و توانبخشی قرار می گیرد و باعث مشکل شدن تصحیح فعالیت عملکردی می گردد فلج صورت یا فلج بلز است. مثلا استفاده از تحریکات الکتریکی در فلج صورت نه تنها باعث بهبود نمی شودبلکه به رشد نابجای عصب منجر شده و باعث بهم خوردن دقت حرکت عضلات صورت می شود.

در صورتی که عملکرد صورت بیمار تا ده روز بخوبی بر نگردد یا در ابتدا علایم فلج شدید داشته باشد ، بیمار باید در مرکز تخصصی تحت درمان و توانبخشی قرار گیرد.

آیا فلج بل خوب میشود?

فلج بل اغلب بهبود می یابد، اما در موارد نادری از بین نمی رود. شروع زودرس درمان دارویی می تواند به روند بهبود کمک کند.معمولال، بهبودی معمولاً 2 هفته تا 6 ماه از شروع علائم شروع می شود. اکثر افراد مبتلا به فلج بل قدرت و حالت چهره را به طور کامل بازیابی می کنند. در مواردی که تا دو هفته بعد از شروع علایم بهبودی قابل توحهی وجود نداشته باشد، بررسی و شروع توانبخشی صورت توصیه می شود.

آیا فلج بل خطرناک است؟

فلج بل خطرناک نیست اما ممکن است مواردی مثل تومور یا عفونت اشتباها فلج بلز تشخیص داده شوند. و نیاز به دقت در تشخیص دارد.

آیا فلج بل مسری است؟

بطور کلی فلج بلز بیماری واگیر دار شناخته نمی شود اما برخی موارد فلج صورت توسط ویروسها ایجاد می شوند. برخی از آنها مخصوصا اگر همراه با ایجاد نشانه های پوستی باشند می توانند واگیر دار باشند.

مطالب مرتبط

فلج بل، که به نام جراح و آناتومیست اسکاتلندی سر چارلز بل Sir Charles Bell نامگذاری شده است، به صورت ضعف یا فلج سریع یک طرفه (معمولاً حداکثر در عرض 48 ساعت) صورت به دلیل اختلال عملکرد حاد عصب محیطی صورت بدون علت قابل شناسایی و بهبودی نسبی سریع در 3-6 ماه ظاهر می شود. فلج بل 50 تا 70 درصد از فلج های محیطی صورت را تشکیل می دهد و بروز سالانه آن حدود 30 مورد در هر 100000 نفر است. هیچ تفاوتی در جنسیت یا سمت راست و چپ صورت و فصلی خاص وجود ندارد. اوج بروز بین 30 تا 60 سالگی است. دیابت شیرین، فشار خون بالا و بارداری (سه ماهه سوم و 2 هفته پس از زایمان) به عنوان عوامل خطر در نظر گرفته می شوند. درد همان طرف در اطراف گوش یا گردن (50-60%)، اختلال چشایی (35%) و/یا هایپراکوزیس (30%) علائم همراه هستند.

میزان تشخیص نادرست فلج بل توسط پزشک مشاور اولیه تقریباً 1٪ گزارش شده است، اما در برخی گزارشها همچنین به 10.8٪ می رسد. تقریباً در 7 درصد از بیماران فلج بل، فلج قبلی عود می کنند - چه همان طرف یا طرف مقابل. فلج عودکننده طرف مقابل (متناوب) معمولاً خوش خیم است و نیاز به بررسی طولانی مدت آنقدر فوری نیست . با این حال، عود یک طرفه (فلج مکرر)، نیاز به جستجوی دقیق و بررسی عللدیگری دارد. جستجو برای نئوپلاسم عصب صورت (شوانوما) یا استخوان تمپورال و غده پاروتید در این موارد ضروری است

سندرم ملکرسون-روزنتال Melkersson– Rosenthal syndrome با فلج مکرر صورت، زبان شقاق دار و تورم دوره ای لب یا صورت و همچنین سارکوئیدوز تشخیص افتراقی دیگری است که باید در نظر گرفته شود. در صورت وجود نکته خاص در تاریخچه، یافته‌های عصبی جدید یا بدتر شدن، علائم جدید و/یا یافته‌های بالینی جدید یا عدم وجود علائم بهبودی در طی 3 تا 4 ماه، تشخیص فلج بل باید مجدداً ارزیابی شود .

علت و مکانیسم بیماری زایی در فلج بل طبق تعریف مشخص نیست. یکی از علل احتمالی آسیب عصبی، التهاب عصب صورت است که ممکن است مربوط به ویروس هرپس سیمپلکس نوع 1 و/یا فعال شدن مجدد واریسلا زوستر (زوستر سینو هرپت) باشد. تئوری ویروس با وجود DNA ویروس هرپس سیمپلکس نوع 1 در مایع اندونورال عصب صورت و/یا بافت عضله گوش خلفی در بیماران فلج بل پشتیبانی می شود . تورم عصب صورت در کانال فالوپ در طی جراحی رفع فشار برای فلج بل مشاهده شده است و یافتن افزایش کنتراست عصب صورت (عمدتاً بخش گوشتی/لابیرنتی) در MRI ممکن است با آسیب التهابی به سد خونی عصبی افزایش نفوذپذیری عروق و/یا احتقان وریدی توضیح داده شود.

علت فلج محیطی صورت

  • فلج بل - ایدیوپاتیک (54%)
  • نئوپلاستیک (10%)
    • نوروم آکوستیک/شوانومای دهلیزی (شامل نوروفیبروماتوز نوع 2)
    • سرطان سر و گردن
    • تومور عصب صورت
    • ضایعات تومور پاروتید (خوش خیم و بدخیم)
    • کارسینوم متاستاتیک
    • کلستئاتوم
    • سرطان خون
    • لنفوم
    • مننژیوم
    • تومور گلوموس ژوگولار
    • همانژیوبلاستوم
    • سارکوم
    • آنومالی سینوس سیگموئید
    • آنوریسم شریان کاروتید
    • همانژیوم تمپانوم
    • هیدرادنوما
    • تراتوم
    • هیستوسیتوز
    • دیسپلازی فیبری
    • میلوم استخوان تمپورال
    • آنسفالیت کارسینوماتوز
    • تومورهای کیسه اندولنفاتیک
    • فیبروسارکوم
    • همانژیوم استخوانی
    • میوبلاستوما سلول گرانولار
  • عفونت (7%)
    • هرپس زوستر
    • نوروبورلیوز لایم
    • اوتیت/ماستوئیدیت حاد و مزمن
    • HIV
    • مونونوکلئوز
    • فلج اطفال
    • مننژیت / آنسفالیت
    • بیماری سل
    • اوریون
    • اوتیت خارجی بدخیم
    • ابله مرغان
    • ویروس کوکساکی
    • آنفولانزا
    • پاروتیت چرکی حاد
    • جذام
    • مالاریا
    • ترومبوز سینوسی
    • سیفلیس
    • اسکلروما
    • بوتولیسم
    • موکورمایکوزیس
    • لپتوسپیروز
    • ویروس زیکا
    • ورم ملتحمه هموراژیک حاد
    • گناتوستومیازیس
    • موکورمایکوزیس
    • بیماری خراش گربه
  • سن مادرزادی/تولد/نوزادی (6%)
    • غیر سندرمی
    • فلج مادرزادی یک طرفه لب پایین
    • سندرم موبیوس
    • زایمان FH فورسپس
    • دیستروفی میتونیک
  • تروما (5%)
    • شکستگی قاعده جمجمه
    • آسیب های بافت نرم صورت و استخوان
    • آسیب گوش میانی
  • ژنتیک و متابولیک (4%)
    • دیابت
    • مرتبط با بارداری
    • پرکاری/کم کاری تیروئید
    • فشار خون بالا
    • نوروپاتی الکلی
  • خودایمنی/عصبی/سایر (3%)
    • سندرم ملکرسون – روزنتال
    • سارکوئیدوز
    • اسکلروز چندگانه
    • کلاژنوز
    • سندرم گیلن باره
    • میاستنی گراویس
    • آمیلوئیدوز
    • نوروپاتی هیپرتروفیک ارثی (بیماری شارکوت ماری توث Charcot-Marie-Tooth)
    • بیماری دژرین-سوتاس
    • آرتریت تمپورال
    • پورپورای ترومبوتیک ترومبوسیتوپنیک (TTP)
    • پری آرتریت ندوزا
    • استئوپتروز
    • استئوژنز ایمپرفکتا
    • بیماری کاوازاکی
  • ایتروژنیک (3%) (بدون احتساب نوروم آکوستیک پس از برداشتن یا پس از رادیوتراپی یا سرطان سر و گردن)
    • جراحی دهان
    • جراحی سر و گردن
    • جراحی گوش
    • جراحی زیبایی
    • جراحی مغز و اعصاب
    • بیوپسی شریان تمپورال
    • بی حسی بلوک فک پایین
    • سرم ضد کزاز
    • واکسن هاری
    • دندانی
    • استئوتومی اسپلیت ساژیتال
    • آمبولیزاسیون
  • ضایعه مرکزی (2%)
    • ضایعه عصبی مرکزی و بیماری/سکته مغزی
    • ضایعه/سکته عروقی ساقه مغز
    • سندرم میلارد-گوبلر (ضایعه قاعده پونز همراه با فلج ابدانسس و همی پلژی طرف مقابل)
  • مواد سمی (0%)
    • تالیدومید
    • کزاز
    • دیفتری
    • مونوکسید کربن
    • مسمومیت با سرب
    • اتیلن گلیکول
    • مسمومیت با آرسنیک
    • اعتیاد به الکل
    • داروهای ضد سرطان
  • طبقه بندی نشده (6%)

آناتومی عصب صورت

بخش اصلی عصب صورت، عصب جمجمه ای VII (CN VII)، متشکل از فیبرهای حرکتی است که عضله صورت را برای حرکات ارادی و غیرارادی که احساسات را نشان می دهد عصب دهی می کند. این حرکات مهمترین عملکرد عصب صورت یا عصب فاشیال است. این عصب همچنین فیبرهای حرکتی را به سمت استاپدیوس، عصب گوشی خلفی، قسمت پس سری عضله پس سری -پیشانی، قسمت خلفی عضلات دی گاستریک و استایلوهیوئید حمل می کند. همچنین شامل اجزای پاراسمپاتیک و حسی است که توسط عصب میانی Wrisberg منتقل می شود. مسیر حرکتی طولانی و غیر قابل تفکیک عصب صورت از ناحیه قشر مغز از طریق مغز، ساقه مغز، استخوان تمپورال و غده پاروتید به عضلات صورت، آن را مستعد آسیب و بیماری می کند. بسته به محل آسیب و منشاء بیماری، اختلالات عصب صورت در کلینیک متفاوت است. بنابراین آگاهی از آناتومی عصب و همچنین علائم بالینی بیماری های موثر بر عصب در تشخیص و درمان اختلال عملکرد عصب صورت ضروری است. این فصل به بررسی علل شایع‌تر فلج صورت می‌پردازد و استراتژی‌های درمانی اولیه مربوطه را مورد بحث قرار می‌دهد.

مسیرهای عصب صورت

کنترل حرکات ماهیچه های صورت دارای فرایند عصبی مرکزی پیچیده و گسترده است. حرکات بصورت دوگانه کنترل می شوند یعنی برخی حرکات ارادی و/یا غیرارادی و هیجانی هستند. حداقل پنج نمایش قشر دو طرفه وجود دارد که به چهار جفت ساب نوکلئوس صورت در پونز می رسند - این ساب نوکلئوس ها به طور انتخابی گروه‌های مختلف ماهیچه‌های صورت را عصب دهی می‌کنند. عصب دهی مرکزی عضلات فوقانی صورت دو طرفه است در حالی که تنظیم قسمت تحتانی صورت عمدتاً به طرف مقابل است. بنابراین یکی از علائم بالینی مهم، حفظ عملکرد بسته شدن پیشانی و چشم در ضایعه مرکزی (مقابل طرف مقابل) است که برخلاف کاهش تون و ضعف در این عضلات در سمت آسیب دیده ضایعه محیطی صورت مشاهده می شود آسیب مرکزی (فوق هسته ای) صورت اغلب با ضعف زبان و همی پارزی همراه است که با حرکات شست، انگشت و دست در سمت همان طرف شروع می شود تا فلج صورت به دلیل ارتباط نزدیک این راههای حرکتی با قشر مغز و کپسول داخلی است.

ضایعه ای که بر هسته حرکتی پونتین صورت و/یا عصب صورت محیطی تأثیر می گذارد، معمولاً هر دو عضلات فوقانی و تحتانی صورت را تحت تأثیر قرار می دهد. اگر فلج محیطی صورت از یک ضایعه مرکزی هسته یا فاسیکل منشاء بگیرد، اغلب علائم دیگری از ساختارهای مجاور وجود خواهد داشت. فلج معمولاً با سایر علائم عصبی نزدیک همراه با فلج gaze / استرابیسم داخلی در سمت فلج صورت، به علاوه همی پارزی طرف مقابل، آتاکسی، و علائم مخچه - وستیبولار همراه است. حفظ حرکت پیشانی، که نشانه ضایعه مرکزی (فوق هسته ای) است، ممکن است با یک ضایعه انتخابی در هسته و همچنین بخش داخل یا خارج گیجگاهی عصب صورت ظاهر شود.

عصب پس از ورود به کانال استخوانی خود (کانال فالوپ در استخوان تمپورال)، دو خم شدگی پیدا می‌کند و در بخش‌های ماستوئیدی، افقی تمپان و عمودی قبل از خروج از قاعده جمجمه از طریق سوراخ استیلوماستوئیدی تقسیم می‌شود. بخش لابیرنتین به گانگلیون ژنیکوله ختم می شود، جایی که عصب اولین خمیدگی خارجی خود را انجام می دهد. در این مرحله، عصب پتروزال بزرگت با فیبرهای حرکتی پاراسمپاتیک به گانگلیون اسفنوپالاتین خارج می شود و غدد اشکی، بینی و کام را تامین می کند. در قسمت افقی تمپان، یک شاخه عصبی دوم برای عضله رکابی خارج می شود که از گوش داخلی در برابر صدای بلند محافظت می کند. در بخش عمودی ماستوئید، شاخه های احشایی که کوردا تیمپانی را تشکیل می دهند، عصب غدد زیر فکی و زیر زبانی و همچنین حس طعم را در دو سوم قدامی زبان ایجاد می کنند.

در مجرای شنوایی داخلی، عصب صورت با عصب میانی Wrisberg همراه است که شامل رشته های حسی و پاراسمپاتیک است. حس مجرای شنوایی خارجی، قسمت خارجی گوش، ماستوئید و مخاط کام توسط فیبرهای آوران و همچنین چشایی در دو سوم قدامی زبان منتقل می شود. فیبرهای پاراسمپاتیک در هسته بزاق فوقانی وارد می شوند در حالی که الیاف چشایی به هسته tractus solitarius ختم می شوند. الیاف آوران حسی به هسته دستگاه نخاعی عصب سه قلو، CN V ختم می شود .

عصب صورت از طریق سوراخ استیلوماستوئید از قاعده جمجمه خارج می شود. این عصب خلفی گوش را برای احساس ناحیه اطراف گوش قبل از حرکت به سمت قدامی از طریق غده پاروتید و تقسیم به پنج شاخه انتهایی تقسیم میشود که ماهیچه های صورت را عصب دهی می کنند،. گیجگاهی-پیشانی، زیگوماتیک، بوکال، مارجینال مندیبولار، و شاخه های گردنی.

آدرس کلینیک پروفسور غلامرضا رئیسی و پروفسور طناز احدی : تهران، شریعتی روبروی پارک شریعتی(کوروش). نبش کوچه پیروز. ساختمان شریعتی. طبقه اول واحد 10 تلفن 22882831
مرکز نوار عصب و عضله 22882831 و 09198045447

اخذ نوبت صرفا با پیام به واتساپ 09198045447