رباط‌های دور زانو نقشی حیاتی در عملکرد آن دارند. این رباط‌ها حرکت استخوان‌ها را نسبت به یکدیگر هدایت، کنترل و محدود میکنند. رباط صلیبی قدامی (ACL) حرکت رو به جلوی استخوان درشت نی (تیبیا) را زیر استخوان ران (فمور) محدود می‌کند. از این مهم‌تر رباط صلیبی قدامی ACL چرخش استخوان درشت نی را کنترل می‌کند. شایع‌ترین آسیب رباطی در زانو، آسیب رباط صلیبی قدامی است. بیش از نیمی از آسیبهای رباط صلیبی همراه با آسیب مینیسک یا غضروف مفصلی می‌باشند. در ورزشکاران حرفه‌ای، خانم‌ها احتمال بیشتری به پارگی رباط صلیبی مبتلا می‌شوند. آسیب رباط صلیبی در فوتبال، بسکتبال، اسکی شایع است. اگر رباط صلیبی قدامی پاره شود، زانو پایداری خود را در زمان چرخش از دست می‌دهد. بیماران دچار این آسیب دیدگی احساس میکنند که زانو هنگام حرکات چرخشی می‌لغزد یا اصطلاحاً خالی می‌کند.
مطالب مرتبط
درمان پارگی و کشیدگی رباط صلیبی با طب فیزیکی |
زمانی که رباط صلیبی قدامی پاره میشود، باید ارزیابی شود که آیا تاندون پارگی کامل یادارد یا تنها بخشی از تاندون پاره شده و آیا احتمال ترمیم وجود دارد یا نه. چنانچه می‌خواهید در ورزشهای پربرخورد شرکت کنید یا از ناپایداری مزمن و مستمر زانو ناراحت هستید، حتماً برای بهره‌مندی از درمان مناسب با متخصص طب فیزیکی مشورت کنید. طرح درمان متناسب با شرایط خاص هر بیمار تهیه میشود. تمام بیماران باید پس از آسیب‌دیدگی رباط ACL، صرف نظر از انجام شدن یا نشدن جراحی ترمیمی، یک برنامه توانبخشی نسبتاً گسترده را پشت سر بگذارند تا قدرت و عملکرد زانو را بازیابند. پژوهش‌های انجام شده در زمینه درمان پارگی رباط نشان می‌دهد که بیش از نیمی از بیماران نتیجه رضایت‌بخشی از درمان توانبخشی و طب فیزیکی می‌گیرند. |
ارتباط با ما |
کلینیک پروفسور غلامرضا رئیسی و خانم دکتر طناز احدی پمراجعین محترم می‌توانند برای دریافت اطلاعات بیشتر یا رزرو نوبت با شماره 22893429 تماس حاصل فرمایند |
دلیل پاره شدن رباط صلیبی زانو چیست؟
چنانچه رباط صلیبی زانو بیشتر از حد تحمل خود کشیده شود، پاره میشود. آسیب دیدگی می‌تواند پی‌آمد وارد شدن ضربه مستقیم به پا (برای مثال تکل هنگام بازی فوتبال)، چرخش ناگهانی هنگام زمین خوردن یا چرخش روی پای ثابت روی زمین (آسیب دیدگی شایع نتبال) یا کشش و صاف کردن بیش از حد زانو باشد. پارگی رباط صلیبی، بسته به نیرو و جهت وارد شدن ضربه می‌تواند جزئی یا کامل باشد. همچنین احتمال آسیب دیدگی دیگر ساختارهای داخل زانو نیز وجود دارد. مینیسک داخل زانو، رباط‌های دیگر مانند رباط‌های جانبی و غضروف مفصلی نیز در معرض آسیب دیدگی قرار دارند.
علائم این عارضه چیست؟
شایع‌ترین علائم پارگی رباط صلیبی عبارت است از:
- درد شدید
- ناتوانی در تحمل وزن روی پای آسیب دیده
- ورم کردن مفصل زانو ظرف 24 ساعت پس از پاره شدن رباط برخلاف آسیب مینیسک زانو در عرض جند ساعت ورم می کند.
- صدا دادن زانو به دلیل دررفتگی استخوان درشت نی و برگشت آن به جای خود
عوارض پارگی رباط صلیبی
پارگی رباط زمانی رخ می‌دهد که زانو حرکتی غیرعادی داشته باشد. این حرکت غیرعادی منجر به پارگی مینیسک و آسیب دیدن غضروف مفصلی یا رباط‌های دیگر میشود. عوارض این آسیب‌دیدگی‌ها برای زانو بسیار بیشتر از پارگی رباط صلیبی است و برای درمان آنها باید به جراح مراجعه کرد. به طور خلاصه می‌توان گفت که بارزترین پی‌آمد ناشی از پارگی رباط ACL ناپایداری مستمر زانو است و تاثیر آن بر زندگی بیمار به وضعیت عضلات و رباط‌های دیگر زانو، مقتضیات شغلی و ورزشی بیمار و شدت فشار و بار تحمیلی به زانو بستگی دارد. برخی بیماران می‌توانند بدون جراحی، دوباره ورزشهای پربرخورد را انجام دهند، حال آن که عده‌ای حتی توانایی انجام دادن فعالیت‌های سبک را ندارند و باید تحت جراحی ترمیمی ACL قرار بگیرند. در صورتی که پارگی رباط صلیبی باعث ناپایداری زانو نشده باشد، درمانهای طب فیزیکی برای بیمار توصیه میشود. پارگی رباط صلیبی در درازمدت احتمال آسیب دیدن مینیسک و تخریب و ساییدگی مفصل را افزایش می‌دهد. منشأ ساییدگی مفصل، ناپایداری مداوم زانو است یا این که ساییدگی مفصل بازتابی از صدمه دیدن غضروف در آسیب‌دیدگی اولیه است.
راه‌های تشخیص آسیب رباط صلیبی
پارگی رباط صلیبی معمولاً با درد آنی و خالی کردن زانو همراه است و بیمار صدایی را نیز هنگام آسیب‌دیدگی می‌شنود. زانو ظرف چند ساعت ورم می‌کند. برخی بیماران پس از پشت سر گذاشتن آسیب اولیه حس میکنند که زانویشان سست شده یا هنگام پریدن یا چرخیدن خالی می‌کند. معاینه بالینی شل شدن زانو را در جهت جلو به عقب (تست لاخمن) و هنگام انجام حرکات چرخشی (تست تغییر محور یا پیوت شیفت) تایید می‌کند. معمولاً مورد غیرعادی در عکس رادیوگرافی دیده نمی‌شود، هرچند اگر کپسول مفصلی نیز همراه با رباط پاره شده باشد، تکه استخوان کوچکی از درشت نی جدا میشود که در عکس قابل مشاهده است. اسکن ام آر آی معمولاً ، اما آسیب دیدگی ساختارهای دیگر را مشخص می‌کند. بطور کلی تشخیص پارگی رباط صلیبی با معاینه بالینی، ام آر آی است اما تشخیص قطعی با آرتروسکوپی است که در موارد ضروری انجام میشود. آم آر آی پارگی رباط صلیبی را نشان می‌دهد اما اهمیت بالینی آنرا مشخص نمی‌کند بنابراین تصمیم گیری تنها بر اساس دیدن آم آر آی انجام نمی‌شود. تشخیص بین پارگی کامل با پارگی ناکامل رباط صلیبی نیاز به گرفتن تصاویر خاص از رباط صلیبی است. جالب است بدانید که فقط حدود 10 % از موارد پارگی رباط صلیبی قدامی در معاینه اولیه تشخیص داده میشود.
درمان و توانبخشی پارگی و کشیدگی رباط صلیبی خلفی و قدامی زانو
هر زمان و هر جا، خانه، محل کار یا زمین ورزش، که زانویتان آسیب دید، فعالیت خود را بلافاصله متوقف کنید تا دچار آسیب بیشتری نشوید. یخ روی زانو بگذارید و پا را بالا نگه دارید تا ورم کمتر شود. روال درمان توانبخشی، صرف نظر از انجام شدن یا نشدن جراحی دارای مراحل زیر است:
مرحله 1: کنترل درد و التهاب
- استراحت، یخ درمانی، بستن زانو و بالا گذاشتن پا
- مصرف مسکن
- بیمار باید تا زمانی که بتواند بدون لنگ زدن قابل توجه راه برود، از عصای زیربغل استفاده کند.
مرحله 2: بازیابی قدرت و عملکرد
- بازیابی قدرت عضلات کنترل کننده عملکرد زانو (عضلات همسترینگ، چهارسر و ساق پا)
- بازآموزی مفصل زانو از طریق انجام دادن تمرین‌های تعادلی و چابکی
مرحله 3: ازسرگیری ورزش و تمرین
- ازسرگیری تدریجی تمرین‌های مختص ورزش مورد علاقه بیمار
- ابتدا تمرین غیرتماسی و سپس تماسی انجام میشود.
- بازگشت به میادین ورزشی
فیزیوتراپی زانو
چون ورم چند روز پس از پارگی رباط ACL، فروکش می‌کند، بیمار احساس می‌کند که بهبود یافته است. اما این مرحله در واقع زمان شروع یا تشدید مشکلات مربوط به ناپایداری زانو است.
درمان پارگی رباط ACL لزوماً نیازی به جراحی ندارد. قبلا این تصور وجود داشت که پارگی رباط صلیبی توسط بدن ترمیم نمی‌شود اما تحقیقات اخیر نشان داده که در پارگی ناکامل رباط صلیبی امکان ترمیم وجود دارد.
در افرادی که فعالیت ورزشی سنگین ندارند، زانو در شرح حال و معاینه پایداری کافی دارد و آسیبهای همراه با پارگی رباط صلیبی ندارند، درمان توانبخشی انجام می شود. بهترین روش برای اجتناب از جراحی و بهبودی پارگی رباط انجام توانبخشی فعال است. در افرادی که رباط صلببی همراه با سایر قسمتهای زانو آسیب دیده و مایل به بازگشت به ورزش حرفه‌ای می‌باشند جراحی انجام میشود. بخصوص اگر علایم ناپایداری در مفصل زانو وجود داشته باشد. فیزیوتراپی مناسب باعث تسریع روند بازگشت به فعالیت ورزشی میشود درمان فیزیوتراپی شامل تقویت پا، پیشگیری از آتروفی یا تحلیل، بازآموزی تعادل و بازیابی دامنه حرکتی میشود. متخصصین طب فیزیکی برنامه توانبخشی ویژه زانو را با هدف ارتقاء سطح عملکرد بیمار تهیه میکنند. اهداف درمان فیزیوتراپی به شرح زیر است:
- کاهش درد و التهاب
- بازیابی دامنه حرکتی
- تقویت زانو، عضلات همسترینگ و چهارسر
- تقویت پاها، تقویت عضلات ساق پا، مفصل ران و لگن
- پیشگیری از آتروفی یا تحلیل عضلانی
- بهبود تعادل، چابکی و حس عمقی
- به حداقل رساندن احتمال آسیب دیدگی مجدد
ورزش درمانی زانو
تجویز ورزش درست مثل دارو می‌باشد. باید نوع ورزش، شدت آن، مدت آن، فواصل انجام ورزش و زمان مراجعه بیمار برای ارزیابی بعدی مشخص باشد. برخی تمرین‌ها در یک بیماری درمان می‌باشند اما در نوع دیگر بیماری‌ها ممکن است ممنوع باشند. یکی ازمهم‌ترین مسایل در تجویز ورزش این است که باید به نحوی باشد که بیمار آن را انجام دهد مثلا اگر به بیمار بگوییم هزار بار در روز ورزش تقویت عضله چهار سر را انجام بدهد، به جز عوارضی که برای بیمار ممکن است ایجاد شود، بیمار عملا انجام این کار را غیر عملی می بیند و از انجام آن خودداری می‌کند. بنابراین برنامه تمرین درمانی باید منحصر به بیمار باشد و برای بیماری خاص طراحی شده باشد. دادن یک جزوه کلی به بیماران برای انجام ورزش در مجامع تخصصی پذیرفته نیست. این بروشورها به شرطی قابل قبول می‌باشند که هر کدام از ورزشها به بیمار توضیح داده شده و از بیمار امتحان به عمل آید که تمرین را درست انجام می‌دهد. متاسفانه حتی ورزشهای مضر برای افراد سالم از طریق رسانه‌های عمومی تبلیغ می‌شوند. انجام ورزش نیز ظرایف خاص خود را دارد مثلا اگر با دستگاه تقویت عضله چهار سر کار می کنیم انجام آهسته این ورزش فشار بیشتری بر زانو وارد می‌سازد. وزنه زدن از پشت ساق برای افرادی که آسیب رباط صلیبی خلفی PCL دارند ممنوع است. در آسیب رباط صلیبی قدامی ACL در ورزش با وزنه زاویه پا باید بین 60-90 درجه باشد. این نکته بخصوص پس از عمل جراحی مهم است. در استفاده از دوچرخه زین باید بلند باشد به حدی که وقتی پا روی پدال است زانو مستقیم یعنی در ۱۸۰ درجه و کف پا کاملا روی پدال قرار گیرد بالا بودن بیش از حد زین نیز باعث درد در جلو زانو قرار می‌گیرد.
چه موقع پارگی رباط صلیبی قدامی نیاز به جراحی دارد؟
پزشکان در موارد زیر پارگی رباط صلیبی قدامی را با جراحی درمان میکنند:
- اگر بیمار به اقدامات درمانی غیر جراحی طب فیزیکی و فیزیوتراپی، تمرین درمانی پاسخ مناسبی ندهد. و مکررا دچار درد، قفل شدن و خالی شدن زانو باشد.
- بیمار جوان که در مسابقات شرکت می‌کند و مایل به برگشتن به مسابقات قهرمانی است و دایم در معرض پیچش زانو است مثل اسکی یا اگر بیمار بخواهد شدت تمرینات خود را بدون استفاده از بریس افزایش دهد.
- اگر بیمار جوانی درگیری همزمان منیسک زانو و رباط صلیبی قدامی داشته بادشد. چون برای ترمیم مینیسک باید حتما زانو پایداری خوبی داشته باشد وگرنه ترمیم مینیسک بخوبی جواب نمی‌دهد در این حالت باید رباط صلیبی نیز ترمیم شود.
جراحی تحت بیهوشی عمومی انجام میشود و بیمار معمولاً یک شب در بیمارستان بستری میشود. جراح برای انجام آرتروسکوپی برش‌های کوچکی را جلوی زانو ایجاد می‌کند، سپس آرتروسکوپ را وارد زانو می‌کند و بررسی کاملی را انجام می‌دهد. هرگونه پارگی مینیسک یا غضروف در این مرحله درمان میشود. سپس تاندون‌های مورد نیاز برای ترمیم گرفته میشود، عموماً یک سوم میانی تاندون کشکک زانو یا یک یا دو تکه از تاندون همسترینگ به کار برده میشود. جراح بافت پیوندی را با توجه به عامل‌های متعدد، همچون الگوی فعالیت‌های بیمار، آسیبهای دیگر اطراف زانو و خطر آسیب‌دیدگی مجدد انتخاب می‌کند. خوشبختانه جراحان ارتوپد زانو بسیار خوبی در کشور داریم که در سطح جهانی صاحب نظر هستند. اما نتیجه خوب جراحی نیازمند توانبخشی مناسب بعد از جراحی است.
ازسرگیری فعالیت ورزشی
آسیب دیدگی رباط صلیبی قدامی می‌تواند نقطه پایانی برای فعالیت حرفه‌ای ورزشکاران باشد. ورزشکارانی که هنگام مسابقه نیاز به حرکات چرخشی زانو دارند، ممکن است بتوانند پس از جراحی ترمیمی رباط و پشت سر گذاشتن درمان توانبخشی جامع دوباره به میادین ورزشی بازگردند. قریب به 90 % از ورزشکارانی که سابقه جراحی ترمیمی رباط صلیبی دارند، دوباره توانایی حرکتی، پایداری و قدرت عادی یا نزدیک به نرمال زانو را بازمی‌یابند. هرچند فقط 45 % از این افراد می‌توانند دوباره در مسابقات ورزشی شرکت کنند و فقط 60 ـ 40 درصد به سطح فعالیت قبل از آسیب دیدگی برمی‌گردند. ورزشکارانی که به ورزشهای فصلی علاقه دارند، می‌توانند توانبخشی را در زمان استراحت انجام دهند و احتمال بازگشت آنها به سطح عملکردی قبل از آسیب دیدگی بیشتر از بقیه ورزشکاران است. همچنین امید به بهبودی بیمارانی که نتیجه تست اجرایی آنها رضایت‌بخش بوده است، برای مثال توانسته‌اند روی پای آسیب دیده مسافتی بیشتر از 85 % مسافت طی شده با پای سالم را بپرند، بالا است. درصد بهبودی و بازگشت به سطح عملکردی سابق مردان بالاتر از زنان است. درمان توانبخشی، پیشرفت فیزیوتراپی و ارزیابی جراح امکان بازگشت به میادین ورزشی را تعیین می‌کند. به طور کلی دوچرخه با مقامت پایین را می‌توان پس از یک تا دو هفته و دویدن را پس از سه ماه شروع کرد. حداقل 9 ماه زمان می‌برد تا ورزشکار بتواند به طور کامل در ورزشهای تماسی و نیازمند به چرخش زانو شرکت کند.
زمان ازسرگیری فعالیت‌های شغلی
زمان ازسرگیری فعالیت‌های شغلی و خانه‌داری به پیشرفت توانبخشی بستگی دارد. روند بازگشت به طور کلی به شرح زیر است:
- کار بدون تحرک، پس از یک تا دو هفته
- کارهای سبک که نیاز به سرپا ایستادن به مدت طولانی دارد، پس از 6 هفته
- وظایف متوسطی که نیاز به بالا رفتن از نردبان و جابجا کردن اشیاء روی سطوح ناهموار دارد، پس از سه ماه
- بیمارانی که در کارهای سنگین‌تر اشتغال دارند یا نیاز به چابکی روی سطح ناهموار و چرخش قابل توجه زانو دارند، باید حداقل 4 ماه به خود مرخصی بدهند.
خطر آسیب دیدگی مجدد
پژوهش‌های متعددی بر روی ورزشکارانی که پس از جراحی ترمیمی رباط ACL به میادین ورزشی برگشته‌اند، انجام شده است. بررسی نظام‌مند این مطالعات نشان داد که نرخ پارگی پیوند ACL در 5 سال پس از جراحی حدود 6 % است. جالب است بدانید که احتمال پارگی رباط ACL زانوی دیگر نزدیک به 12 % است. افراد زیر بیشتر مستعد آسیب‌دیدگی مجدد رباط صلیبی هستند:
- ورزشکاران زیر 20 سال
- ورزشکاران رشته‌های تماسی پربرخورد یا ورزشهایی که نیاز به چرخش زانو دارد، مانند فوتبال، راگبی، نتبال، بسکتبال و تنیس
- زنان
به همین دلیل پزشکان به کلیه ورزشکارانی که سابقه آسیب دیدگی رباط صلیبی دارند، توصیه میکنند که تمرین‌های گرم کردن زانو را که با هدف پیشگیری از پارگی رباط صلیبی انجام شده است، در برنامه تمرینی معمول خود بگنجانند.
مطالب مرتبط
رزرو واتساپ
اینستاگرام
تلگرام
یبوست انواع مختلفی دارد. بیش از50درصدموارد مکانیسم اصلی شناخته شده یبوست دیس سینرژی کف لگن است که:ناتوانی در تخلیه رکتوم به علت انقباض ناهماهنگ یا ناتوانی در شل کردن کف لگن حین دفع تعریف میشود. توانبخشی در انواع مختلف یبوست اثرات متفاوتی دارد. این درمان در کنار آموزش، داروها رژیم غذایی و ورزش بسیار موثر است.مثلا یکی از انواع یبوست ، یبوست در بیماران سندرم روده تحریک پدیر است. یبوست در این بیماران به درمانهای رایج پاسخ مناسبی نمی دهد.درمان توانبخشی در این نوع یبوست نیز مفید می باشد. یکی از روشهای اصلی درمان یبوست بیوفیدبک است.
